Biobased bouwen in opmars, maar gaat de transitie snel genoeg?

Nederland staat voor een enorme uitdaging: niet alleen moeten er vóór 2030 een miljoen nieuwe woningen worden gebouwd, ook moeten acht miljoen bestaande panden worden verduurzaamd en van het gas af. Daarnaast ligt de focus op het drastisch terugdringen van de CO₂-uitstoot en het realiseren van een circulaire economie tegen 2050. Dit kan niet met industriele greenwash producten. Om deze ambitieuze doelen te halen, is een fundamentele verandering in de bouwpraktijk nodig. Dit betekent een verschuiving naar biobased bouwmaterialen en circulair hergebruik.

Bouwen met natuurlijke materialen zoals hout, wol en hennep draagt bij aan een lagere CO₂-uitstoot en wint aan populariteit. Toch verloopt de omschakeling naar biobased bouwen nog steeds te traag.

Onbekend maakt onbemind

Daarnaast ontbreekt het vaak aan kennis en ervaring op het gebied van biobased bouwen. Het ontwerp- en bouwproces met biobased materialen wijkt af van dat met conventionele materialen, waardoor bouwprofessionals extra tijd en middelen moeten investeren in opleiding en kennisontwikkeling. Dit vormt een drempel, waardoor veel bedrijven terughoudend blijven.

De afgelopen jaren hebben veel bouwbedrijven aanzienlijk geïnvesteerd om mee te kunnen in de bouwtransitie. Wanneer de vraag voor hen echter achterblijft, kan het toch gebeuren dat bedrijven aarzelen bij toekomstige investeringen. Dit soort processen zet een rem op de verdere groei van de sector.

Faillissementen en overnames

Sommige bedrijven hebben fors geïnvesteerd in de verwachting dat biobased bouwen snel zou doorbreken. Helaas heeft dit geleid tot druk op prijzen en marges, met als gevolg dat enkele fabrieken en bedrijven inmiddels zijn overgenomen door grotere bedrijven en multinationals. Zo valt Pavatex al een tijdje onder het Amerikaanse Soprema en zijn Steico en Thermo-Natur/Hempflax in handen van Kingspan gevallen. Ook enkele toonaangevende bedrijven zoals EcoPlus Bouw, EcoPlusCasco en BioBeest zijn failliet gegaan. Ekoplus bouwstoffen uit Banholt werd overgenomen door de Veris Groep / Bouwgroen, en momenteel schijnt de Duitse leemstuc producent Claytec ook in zwaar weer te verkeren.

Bij Groene Bouwmaterialen cooperatie ua groeien we al jaren met 30-35% organisch mee met de markt. Ons zusterbedrijf, Groene Bouwsystemen, is jong, levert aan de prefab houtbouw en grotere handelspartijen en groeit daardoor sneller. We beschouwen onszelf als de tweede generatie, staande op de schouders van de pioniers uit de jaren zeventig, geworteld in een verleden waarin alle gebouwen ecologisch werden gebouwd. In die zin zien we onszelf als een jonge eik in het bos, omgeven door soms snel groeiende berken en populieren, die gestaag doorgroeit tot de moederboom van een steeds complexer en volwassen wordend bos.

Prestaties van biobased bouwmaterialen, bijna al ons erfgoed is ooit ecologisch gebouwd !

De perceptie dat biobased materialen inferieur zouden zijn aan traditionele bouwmaterialen op het gebied van kwaliteit en prestaties is hardnekkig, maar onjuist. Dit misverstand komt deels voort uit een gebrek aan kennis over recente innovaties in biobased materialen. Daarnaast zijn er in de bouw soms zorgen over de levensduur van biobased gebouwen. Aan de conventionele materialen zijn veel bouwers de laatste 70 jaar gewend geraakt en deze worden vaak onterecht als duurzaam en veilig beschouwd. Maar biobased materialen zijn in feite de oorspronkelijke traditionele bouwmaterialen en worden al eeuwenlang toegepast. Zelfs met de eenvoudige technieken van vroeger hebben ze de tand des tijds uitstekend doorstaan. Hoewel biobased materialen dus uitmuntende prestaties leveren, blijft er binnen de sector toch nog vaak terughoudendheid om ze op grote schaal toe te passen.

Voordelen van biobased materialen

Praktijkvoorbeelden tonen aan dat woningen gebouwd met biobased materialen een aanzienlijk lagere klimaatimpact hebben dan conventionele bouwmethoden die vaak ronduit schadelijk tijdens productie en voor de gebruikers van gebouwe. De reguliere bouwsector is ook nog eens verantwoordelijk voor een groot deel van de totale CO₂-uitstoot, waardoor een overstap naar duurzamere alternatieven noodzakelijk is geworden.

De reguliere bouwindustrie maakt gebouwen die er bij oplevering misschien strak uitzien, maar door het gebruik van synthetische materialen daarna steeds lelijker worden en snel achteruitgaan. Biobased materialen verouderen juist op een mooie manier, zoals historische panden dat ook doen.

Uitdagingen voor de bouwsector

Deskundigen wijzen op belangrijke knelpunten binnen de sector. De bestaande bouwketen is de afgelopen zeventig jaar grotendeels ingericht op industriële materialen, en de lokale beschikbaarheid voor biobased alternatieven bleef tot voor kort nog achter. Daarnaast zijn bijvoorbeeld veel betonfabrieken in handen van grotere aannemers of projectontwikkelaars, wat de overstap naar andere materialen en bouwmethoden bemoeilijkt. Zonder een goed georganiseerde keten en voldoende vraag blijft grootschalige toepassing uit. Met onze grote voorraden in Enter en gestroomlijnde logistieke operatie en levering aan reguliere bouwmaterialen handels zorgen wij dat dit nu al goed geregeld is.

Ondanks de groeiende interesse in duurzame woningen vormt de prijs soms nog een struikelblok. Biobased bouwen is momenteel nog iets duurder dan conventionele bouw, wat bedrijven doet aarzelen om de overstap te maken. Grootschalige productie in prefab en de bijbehorende schaalvoordelen kunnen de kostprijs kunnen verlagen, maar dit blijft op dit moment nog steeds een kip-en-ei-verhaal, al groeit dit deel van de markt heel hard.

De weg naar een biobased toekomst

Om de transitie te versnellen, pleiten betrokkenen voor een bredere bewustwording bij ontwikkelaars en bouwbedrijven dat, evenals voor meer initiatieven om de voordelen van biobased bouwen zichtbaar te maken. De omschakeling vraagt om aanpassingen in de hele bouwketen.

Steeds meer bedrijven zetten concrete stappen en ontwikkelen zich voorbij de pilot projecten, maar de groei van het biobased bouwen gaat toch nog steeds niet snel genoeg. Soms vinden Nederlandse producten zelfs hun weg naar het buitenland, terwijl er in Nederland nog aarzeling bestaat.

Biobased bouwen zal toch snel een steeds grotere rol spelen in de woningbouw. Het stimuleren en blijven stimuleren van zowel aanbod als vraag is daarmee een cruciale stap in de juiste – en onvermijdelijke – richting.