Bouwen met hout
Hernieuwbare bouwmaterialen omvatten in de eerste plaats producten op basis van hout en houtvezelplaten, zoals spaanplaat, hoge dichtheid vezelplaat (volkern HDF), MDF, of multiplex. Hout heeft diverse toepassingen in de bouw, zowel constructief (houtskelet, wanden, vloeren, daken) als in de afwerking (kozijnen, plinten, parket, gevelbekleding, rabat, schroten, koplatten, boeidelen & boeiboord, traptreden, leuningen, enz.). Verschillende eisen worden gesteld aan de sterkte, duurzaamheid en uitstraling, en hout is verkrijgbaar in diverse kwaliteiten en prijsklassen.
Jaarlijks wordt in Nederland ongeveer 15-16 miljoen m³ rondhout gebruikt, waarvan 0.9-1.0 miljoen m³ tropisch hout. Het merendeel van het hout wordt geïmporteerd, waarbij 30% gezaagd hout en 15% plaatmateriaal betreft.
Houtbouwsystemen
Er zijn verschillende houtbouwsystemen te onderscheiden:
- HSB: Houtskeletbouw
- CLT: Cross Laminated Timber / Kruislaagshout
- Traditionele Houtbouw: bijvoorbeeld Finnhouse, Finn-logs HufHouse
- Modulaire Houtbouwsystemen: bijvoorbeeld STEKO bouwsysteem, Dhomino
- Massieve Houtbouwsystemen: bijvoorbeeld NurHolz, Holz100
Per houtskelet in een nieuwbouwwoning wordt ongeveer 12-15 m³ hout gebruikt. In een standaardwoning op basis van gietbouw of prefab beton wordt doorgaans niet meer dan 2-3 m³ hout gebruikt. Massiefhouten bouw of volhout maakt geen gebruik van metaalverbindingen of lijm, maar alleen van houten borgpennen (deuvels). Holz100™ presenteert dergelijke massiefhouten bouw als zeer duurzaam, comfortabel en veilig (Holz100, 2018). Nur-Holz prefab bouwelementen zijn toegepast in verschillende projecten.
Certificeringen van Hout
Bij de keuze voor houtbouwsystemen is het van groot belang dat het gebruikte hout duurzaam wordt geproduceerd. Milieukeurmerken zoals FSC (Forest Stewardship Council), PEFC (Programme for Endorsement of Forest Certification systems), Keurhout, enzovoort, worden wijdverbreid toegepast. Dit geldt zowel voor inlands Europees hout als voor geïmporteerd tropisch hardhout, eucalyptus en naaldhoutsoorten (VVNH, 2018). In 2006 kwam 45% van de import uit duurzaam beheerde bossen (VVHN, 2006), terwijl dit percentage in 2017 was gestegen tot 90%. Opgesplitst naar hoofdgroepen was dit: 97% van het naaldhout, 65% van het loofhout en 89% van het plaatmateriaal (VVNH, 2018). Centrum Hout (een samenvoeging van VVNH en de NBvT) streven ernaar de komende jaren een verdere impuls te geven aan het gebruik van aantoonbaar duurzaam hout.
Keuzes in Houtsoorten
De toepassingsmogelijkheden van hout zijn onder andere afhankelijk van de houtsoort en de omgevingscondities. Overzichten van toepassingsmogelijkheden van diverse houtsoorten (duurzaamheidsklasse volgens NEN-EN 350-2) in relatie tot omgevingscondities (risicoklasse volgens NEN-EN 335-1) en gewenste levensduur (volgens NEN-EN 460) zijn verzameld door verschillende partijen, waaronder Stichting Probos (2009) en Ingenieursbureau Boorsma. De meest toegepaste houtsoorten in de bouw in Nederland en de meest gangbare tropische hardhoutsoorten zijn op een rij gezet in tabellen 2 en 3. Belangrijke eigenschappen van hout voor de keuze van toepassing zijn fysische en mechanische eigenschappen (zoals dichtheid, hardheid, sterkte en modulus in buig-, druk- en trekbelasting, krimp- en zwelgedrag), bewerkbaarheid, gebruiksmogelijkheden en beschikbaarheid. Deze informatie is te vinden in diverse databases, waar ook andere technische gegevens van hout te raadplegen zijn.
Houtsoort | Wetenschappelijke naam | Duurzaamheidsklasse NEN | Dichtheid kg/m3 | Toepassingen, o.a. |
Fijnspar (vuren) | Picea abies | 4 | 460 | Kozijnen, puien, ramen, deuren, trappen, vloeren, kasten, bekisting, lijstwerk, triplex, spaanplaat, houtskeletbouw |
Grove den (grenen) | Pinus sylvestris | 3/4 | 510 | Kozijnen, ramen, deuren, vloeren, binnen- en buiten betimmering, balkhout, triplex, houtwol, hekpalen |
Lariks | Larix sp | 3 | 590 | Dragende constructies, kozijnen, ramen, gevelbekleding, binnen betimmering, trappen, stutten, daksporen, afrastering |
Western red cedar | Thuja plicata | 2 | 350 | Buitentoepassingen, palen, plankieren, shingles |
Douglas | Pseudotsuga menziessii | 3/4 | 530 | Timmerhout, balken/planken, heipalen, multiplex, gevelbekleding, kozijnen |
Berk | Betula sp | 5 | 670 | Fineer, multiplex |
Beuk | Fagus sylvatica | 5 | 680-720 | Voor binnen toepassingen, meubels, dorpels, trappen, parket, gereedschap |
Eik | Quercus robur | 2 | 650-750 | Constructiehout, houtskelet frames, balken, parket, fineer |
Kastanje (tamme) | Castanea sativa | 2 | 590 | Hekwerk, buitentoepassingen, wandafwerking |
Iep | Ulmus sp | 4 | 550-600 | Meubels |
Wilg | Salix sp | 5 | 420 | Vlechtwerk en afscheidingen, fineer |
Populier | Populus sp | 5 | 350-450 | Pallets, multiplex, papierpulp |
Robinia | Robinia pseudoacacia | 1/2 | 750-950 | Meubels, vloeren, wanden, hekwerk, tuininrichting, beschoeiing, deuvels |
Noten | Juglans regia | 3 | 570-660 | Meubels, vloeren, fineer |
Eucalyptus | Eucalyptus sp | 1/2 | 620 | Constructie, trappen, hekken, leuningen, parket, tuinhout, plaatmateriaal (multiplex, houtvezelplaat) |
Esdoorn | Acer sp | 5 | 755 | Timmerhout, meubels, houtsnijwerk, gereedschap |
Es | Fraxinus sp | 5 | 540-710 | Meubels, fineer, schrijnwerk |
Meest toegepaste houtsoorten in de bouw in Nederland (Houtinfo, 2012; Houtvademecum, 2018)
Houtsoort handelsnaam | Wetenschappelijke naam | Duurzaamheidsklasse NEN | Dichtheid kg/m3 | Toepassingen (Herkomst) |
Acapou | Vouacapoua americana | (Midden & Zuid Amerika) | ||
Angelim de campigna (Macucu de paca) | Aldina heterophylla | 1 | 880 | Buitentoepassing, vlonders en vloeren, zware meubels (Brazilië) |
Angelim vermelho (Gurupa) | Dinizia excelsa | 1 | 1070 | Buitentoepassing, vlonders en vloeren, trappen (Brazilië) |
Azobé (Bonkole) | Lophira alata | 1/2 | Buitentoepassing, vlonders en vloeren, trappen, constructief en zware meubels (West Afrika) | |
Bangkirai (Meranti) # | Shorea spec.div. | 1/2 | 500-600 | Sterk constructief timmerhout voor buiten toepassingen en tuinmeubelen. (Zuidoost Azië) |
Bilinga | Nauclea diderrichii | 1 | Buitentoepassing, hekwerk, beschoeiing (W. Afrika) | |
Cumaru | Dipteryx odorata | 1 | 910-1060 | Vloeren, parket, (N. Zuid Amerika) |
Ebben (Ebony) # | Diospyros sp | 960-1120 | Houtbewerking, snijwerk, meubels, muziekinstrumenten (India, Sri Lanka, West Afrika) | |
Favinha, Timbauba | Enterolobium schomburghi | 1 | Meubels, boten, vloerdelen, constructie hout, fineer (Brazilië) | |
Guariuba, Mururé | Clarisa racemosa | 1 | 1160 | Tuinmeubels, dekvloeren (Brazilië) |
Ipé | Tabebuia sp | 1 | 850-970 | Meubels, vloerdelen (M en Z Amerika) |
Itauba | Mezilaurus sp | 1 | 960 | Boten, vloeren (M Amerika tot ZO Brazilië) |
Iroko | Milicia excelsa | 1/2 | 655 | (Afrikaans teak, bedreigde soort) |
Jarrah | Eucalyptus marginata | 1 | 860 | Buitentoepassingen, vloeren, constructiehout, fineer (West Australië) |
Jatoba | Hymenaea courbaril | 1 | 710-820 | Meubels, vloeren, parket decoratie, snijwerk, gereedschap (Caribben, Midden & Zuid Amerika) |
Karri | Eucalyptus diversicolor | 2 | 900 | Vloeren en aftimmerwerk (Australië) |
Louro gamela | Ocotea rubra | 2 | 640-720 | Meubels, dekvloer en parket (Brazilië, Suriname, Guyana) |
Louro preto (Imbuya) | Ocotea spec.div. | 1 | 650 | (Zuid Brazilië) |
Mahonie (Sipo) # | Entandrophragma utile | 2/3 | 650 | Meubels, fineer (Afrika) |
Massaranduba | Manilkara huberi M. bidentata | 1/2 | 870-1050 | Meubels en vloeren (Midden Amerika) |
Merbau | Intsia bijuga | 2 | 1050 | Vloeren, deuren, kozijnen (Zuid Azië, Pacific) |
Padoek (Narra, Amboyna) | Pterocarpus soyauxii Pterocarpus indica | 2/3 | 740 | Fineer, vloeren, meubels, draaiwerk (Centraal-West Afrika) |
Piquia | Caryocar villosum | 2 | 780 | Kozijnen en constructiehout (Brazilië) |
Purperhart | Peltogyne spec. div. | 2/3 | 860 | Meubels, fineer, parket (Midden & Zuid Amerika) |
Sucupira amarelo | Ferreirea spectabilis | 2/3 | 980 | Meubels, fineer, vloeren, balkhout, shingles, constructiehout (Brazilië) |
Sucupira vermelho | Andira parviflora | 2 | 630-710 | Constructiehout, deuren, kozijnen, trappen en gevelbekleding, meubels, fineer (M & Z Amerika) |
Teak | Tectona grandis | 1 | 630-720 | Meubels, vloeren, timmerhout (Zuidoost Azië, Afrika, Caribben) |
Vitex | Vitex cofassus | 1/2 | 700-800 | Vloeren, constructiehout (Zuidoost Azië, Papua N Guinea |
# Staan op IUCN rode lijst
Overzicht van meest gangbare tropische hardhoutsoorten (Houtinfo, 2012)