Innovaties in de bouw

Het ontwikkelen van nieuwe producten en methoden vereist durf van bedrijven, maar de hoge concurrentiedruk in de bouw biedt weinig ruimte voor experimenten en beperkt de innovatiekracht. Strengere eisen van de overheid aan de milieuprestatie van gebouwen (MPG), zoals opgenomen in het Bouwbesluit, maken materiaalkeuze tot een eerste zorg voor veel bouwbedrijven. Materialen moeten opgenomen zijn in de nationale milieudatabase (NMD), waardoor de keuze voor alternatieve, niet-vermelde producten minder voor de hand ligt. Onbekendheid met nieuwe bouwmaterialen en -methoden en meerkosten door kleinschalige productie en arbeidsintensievere installatie resulteren vaak in terugval naar vertrouwde methoden. Hoewel alternatieve bouwwijzen als bio-ecologisch bouwen als nichemarkten worden beschouwd, zien we groei in het gebruik van volhout en houtskeletsystemen, vaak gecombineerd met moderne architectuur (zie Hoofdstuk 7). Arbeidsintensieve methoden zoals strobalenbouw en leembouw, al dan niet gecombineerd met vakwerkhuizen, winnen aan populariteit.

Duurzaam Bouwen in de Belangstelling

Ondanks de uitdagingen wint biobased bouwen terrein als duurzame bouwmethode. Opdrachtgevers tonen interesse vanwege de potentiële verbetering van milieuprestaties. Hernieuwbare grondstoffen zoals hout, riet en stro fixeren CO2 uit de lucht tijdens hun groeifase, wat een positief effect kan hebben op de broeikasgasbalans.

Duurzaamheidscertificaten en LCA

Duurzaamheidsberekeningen zijn verplicht voor gebouwen, waarbij de energieprestatiecoëfficiënt (EPC) de verwarming van een gebouw bepaalt. Verschillende certificaten, waaronder BREEAM-NL, bieden inzicht in de duurzaamheid van bouwmaterialen. BREEAM-NL kent innovatiepunten toe aan projecten die duurzaamheidsverbeteringen aantonen. De Milieu Prestatie van Gebouwen (MPG) wordt berekend met een levenscyclusanalyse (LCA) met behulp van programma's als 'GPR-gebouw' en 'Eco-Quantum (EQ)'. Hout en andere hernieuwbare producten scoren over het algemeen goed in LCA-vergelijkingen, maar het ontbreekt aan diverse producten voor biobased materialen in de Nationale Milieu Database (NMD). Internationaal zijn er verschillende certificeringen (LEED, Green Star, HQE, etc.) die een groter milieubewustzijn voor bouwmethoden en materiaalgebruik bevorderen.

Relevantie van SBR Handboeken

Verscheidene SBR handboeken, zoals duurzame monumentenzorg en SBR Houtskeletbouw, zijn verschenen en zijn relevant voor materiaalkeuze en duurzaamheidsaspecten in de bouw.

Ontwikkeling van Biobased Bouwprojecten

Gerealiseerde Biobased Bouwprojecten

In recente jaren zijn verschillende bouwprojecten ontwikkeld waarbij milieuprestatie en materiaalkeuze centraal staan. Op de kennisbank biobased bouwen zijn diverse voorbeelden van gerealiseerde projecten te vinden. Ambitieuze projecten zoals Floriade 2022 in Almere besteden veel aandacht aan een groene uitstraling en het gebruik van biobased bouwmaterialen. Groen bouwen wordt steeds vaker geassocieerd met de circulaire economie. Speciale cursussen voor architecten worden georganiseerd om ontwerpen en bouwen met biobased materialen te bevorderen (BNA).

Green Deal Biobased Bouwen

Tussen 2013 en 2015 werd de Green Deal Biobased Bouwen opgezet om te onderzoeken waarom biobased bouwmaterialen, -producten en concepten geen grote doorbraak bereikten in de bouwsector. Deze deal, geleid door Agrodome en RVO, omvatte een groep van ongeveer 40 bedrijven en organisaties actief op het gebied van biobased bouwen. Samen met drie ministeries hebben zij barrières onderzocht, waaronder wet- en regelgeving, kennisontwikkeling, verspreiding en marketing. Uit de Green Deal zijn handreikingen voortgekomen, zoals richtlijnen voor opname in de Nationale Milieu Database en de oprichting van de kennisbank biobased bouwen.

Biobased en Circulair Bouwen

Door de groeiende vraag naar duurzaamheid en energiebesparing heeft de bouwsector recent veel aandacht besteed aan het verminderen van het gebruik van fossiele energie, betere isolatie, balansventilatie, groene energieopwekking (zoals zonnepanelen en windenergie) en groene daken. Hoewel hergebruik van bouwgrondstoffen belangrijk is, wordt hiermee niet de fossiele energie gereduceerd die nodig is voor de winning en productie van staal en beton. Biobased bouwen biedt een kansrijke mogelijkheid om meer klimaatneutraal te presteren. Het maakt gebruik van hernieuwbare bouwgrondstoffen, zoals hout, die CO2 uit de lucht vastleggen door fotosynthese. De beleidsdoelstelling om meer hout in de bouw toe te passen, wordt steeds breder gedragen. Alternatieve bouwmethoden en het gebruik van hernieuwbare grondstoffen worden niet langer gezien als niche maar vinden steeds meer aantrekkelijke toepassingen in moderne architectonische projecten.